Havezate Tongerlo, voor het eerst genoemd in 1399, kent een lange en bewogen geschiedenis.
Door de eeuwen heen is het landgoed in handen geweest van verschillende adellijke families en heeft het meerdere plunderingen en verwoestingen doorstaan.
In de twintigste eeuw werd op de plek van de voormalige havezate een boerderij gebouwd, maar de archeologische resten van het oude kasteel bleven verborgen onder de grond.
Tussen 1990 en 1991 kreeg de Archeologische Werkgroep Lichtenvoorde (AWL) de kans om meerdere opgravingen uit te voeren op het terrein van Tongerlo.
Dit onderzoek bracht niet alleen de funderingen van de havezate in kaart, maar leverde ook waardevolle vondsten op die een beeld schetsen van het leven op Tongerlo door de eeuwen heen.
Bij de eerste opgravingen werd in de voortuin van de huidige boerderij een aantal brugpalen aangetroffen, wat wees op de aanwezigheid van een oude toegang tot het kasteel. Tijdens het vervolgonderzoek werd de oostelijke gracht van de havezate blootgelegd.
Hier werd een dikke laag slib en organisch materiaal gevonden, maar relatief weinig objecten. De meest complete vondst uit deze gracht was een achttiende- of negentiende-eeuwse braadpan. De opgravingen bij de funderingen van een oostelijk gebouw leverden daarentegen een grotere variatie aan vondsten op.
Archeologen ontdekten hier onder meer fragmenten van steengoed uit Siegburg (14e-15e eeuw), een mineraalwaterkruik met een keurmerk uit Trier, een vrijwel intacte achttiende-eeuwse wijnfles en verschillende fragmenten van Delfts blauw aardewerk. Een bijzonder detail was de vondst van kleipijpen, waarvan de oudste exemplaren uit de vroege 17e eeuw stammen. Deze pijpen, voorzien van hielmerken, geven inzicht in de rookgewoonten van de bewoners.
Een andere opmerkelijke ontdekking was een dikke zwarte laag onder de funderingen. Hierin bevonden zich enkele van de oudste scherven die op Tongerlo zijn gevonden, waaronder fragmenten van kogelpotten uit de 12e eeuw. Dit wijst erop dat er al bewoning was op deze locatie voordat de havezate officieel werd vermeld in historische bronnen.
Voor de opgravingen was de geschiedenis van Tongerlo grotendeels bekend uit archiefmateriaal en oude kaarten. Dankzij de archeologische vondsten is er nu een tastbaar beeld ontstaan van hoe de havezate eruitzag en hoe de mensen er leefden.
De opgravingen bevestigden dat Tongerlo al in de 12e eeuw bewoond werd, wat de geschiedenis van het landgoed verder terug in de tijd plaatst dan voorheen werd aangenomen.
Literatuur: Nijs, G., Tongerlo - Historisch, cartografisch en archeologisch gezien, in de Lichte voorde, nr. 23, pag. 5
