Heelweg: kern en buitengebied F5-E5-E6
Raadsbesluit van 21 Oktober 1957
.
De Heelweg begint in het centrum en eindigt bij de grens met Aalten. Tussen 1828 en 1870 werd deze weg aangeduid als de Weg van Aalten naar Groenlo.
Het deel van de weg tussen de kerk en de familie Boschker op ‘Bekken’ ligt grotendeels beneden het maaiveld van de omliggende es.
Hoe dat is ontstaan?
Vragender ligt aan de rand van een plateau, waarover in de laatste ijstijd het smeltwater zijn weg naar beneden zocht.
Hierdoor ontstonden in de duizenden jaren die volgden drie permanente beken: de Weijenborgerbeek, de Vragenderbeek en de Lakerbeek.
Enkele stukken grond op Den Es, links en rechts van de Heelweg, hadden geen directe afwatering naar een van deze beken – in dit geval de Weijenborgerbeek.
Hierdoor ontstond spontaan een erosiegeul.
Eeuwen geleden maakten landbouwers hier al gebruik van om met paard en wagen hun akkers te bereiken, wat het erosieproces verder versnelde.
Door deze combinatie van natuurlijke en menselijke invloed ontstond uiteindelijk de Heelweg, die ook wel bekendstaat als de Holle Weg.
In de afgelopen decennia is de erosie echter sterk afgenomen, mede door de verharding van de weg en de harde ondergrond, die ter plaatse de kwaliteit van zandsteen benadert. Het lossere zand erboven is op sommige plekken al weggespoeld.
De naam Heelweg is al eeuwenoud. In 828 werd hij geschreven als Hellewich, en bijna vierhonderd jaar later als Ellenwic.
De onderzoeker Nörrenberg stelde dat de eerste lettergreep mogelijk afgeleid is van het oude woord ‘helde’ (helling), ‘hel’ (licht) of ‘helle’ (diepte, hoogte, steilte of zelfs moeras). De tweede lettergreep vindt zijn oorsprong in woorden als vicus, wic of wick, wat uiteindelijk verbasterde tot weg en oorspronkelijk nederzetting of buurtschap betekende.
Daarnaast opperde Nörrenberg dat Heelweg mogelijk afgeleid is van het Oudnoorse data-start="2104" data-end="2113">helvegr, wat ‘weg naar de onderwereld’ betekent. Zijn zienswijze werd onderschreven door Huisman, die onderzoek deed naar de betekenis van ‘hel-namen’ in Nederland.
Hij concludeerde dat het Germaanse woord ‘hel’ verwees naar infernus of onderwereld. Verder stelde hij vast dat vrijwel alle hel-namen ten noorden lagen van het dichtstbijzijnde centrum.
